Wiedza: Omdlenia

Szacuje się, że omdlenia są odpowiedzialne za 90-95% nieurazowych utrat przytomności. Czym jest omdlenie, jakie są jego przyczyny i do czego może prowadzić?

Omdlenia

Według definicji ESC (European Society of Cardiology) omdlenie to utrata przytomności wynikająca z hipoperfuzji mózgowej (spadek przepływu krwi przez mózg), charakteryzująca się szybkim początkiem, krótkim czasem trwania i spontanicznym, całkowitym wyleczeniem.

Przyczyny omdlenia

Kluczowym w diagnostyce omdleń jest ustalenie przyczyny zmniejszenia perfuzji mózgowej. Ze względu na zaistniały czynnik wywołujący, omdlenia dzieli się na odruchowe, wynikające z hipotonii ortostatycznej (zmniejszenie ciśnienie tętniczego krwi przy pionizacji) i kardiologiczne.

Rodzaje omdleń

1. Omdlenia odruchowe (o podłożu nerwowym)

• Wazowagalne:
  • ortostatyczne wazowagalne: najczęściej przy staniu, rzadziej siedzeniu
  • emocjonalne: strach, ból (somatyczny lub trzewny), strach przed krwią
• Sytuacyjne:
  • mikcja
  • stymulacja przewodu pokarmowego (połykanie, defekacja)
  • kaszel, kichanie
  • po wysiłku
  • inne (np. śmiech, gra na instrumentach dętych)
• Zespół zatoki szyjnej
• Formy nieklasyczne (bez prodromów i/lub bez widocznych wyzwalaczy i/lub nietypowej prezentacji).

2. Omdlenia z powodu hipotonii ortostatycznej (należy pamiętać, że niedociśnienie może być zaostrzone przez gromadzenie się żylne podczas ćwiczeń (wywołane wysiłkiem), po posiłkach (niedociśnienie poposiłkowe) i po długotrwałym leżeniu w łóżku (dekondycjonowanie)).

• Hipotonia ortostatyczna wywołana lekami (najczęstsza przyczyna hipotonii ortostatycznej):
  • leki rozszerzające naczynia krwionośne, leki moczopędne, fenotiazyna, leki przeciwdepresyjne
• Zmniejszenie objętości krwi:
  • krwotok, biegunka, wymioty itp.
• Pierwotna niewydolność autonomiczna (neurogenna OH):
  • czysta niewydolność autonomiczna, zanik wieloukładowy, choroba Parkinsona, otępienie z ciałami Lewy’ego
• Wtórna niewydolność autonomiczna (neurogenna OH):
  • cukrzyca, amyloidoza, urazy rdzenia kręgowego, autoimmunologiczna neuropatia autonomiczna, paraneoplastyczna neuropatia autonomiczna, niewydolność nerek.

3. Omdlenia sercowe

• Arytmia jako pierwotna przyczyna:
• Bradykardia:
  • dysfunkcja węzłów zatokowych (w tym zespół bradykardii/tachykardii)
  • choroba układu przewodzenia przedsionkowo-komorowego
• Tachykardia:
  • nadkomorowa
  • komorowa
• Strukturalna:
  • zwężenie zastawki aortalnej, ostry zawał mięśnia sercowego/niedokrwienie, kardiomiopatia przerostowa, masy serca (śluzak przedsionkowy, guzy itp.), choroba osierdzia/tamponada, wrodzone anomalie tętnic wieńcowych, dysfunkcja protezy zastawki
• Sercowopłucna i wielkie naczynia:
  • zatorowość płucna, ostre rozwarstwienie aorty, nadciśnienie płucne

Diagnoza i co dalej?

Aby postawić trafną diagnozę, niezbędne jest dokładne zebranie wywiadu od chorego i/lub świadków zdarzenia. Dodatkowo należy przeprowadzić dokładną diagnostykę internistyczno-kardiologiczną. Jeśli omdlenia wywoływane są przez przyjmowane leki, lekarz prowadzący powinien zmienić ich dawkę lub podawany środek. Osoba doświadczająca częstych omdleń, po szczegółowej diagnozie powinna unikać sytuacji wywołujących omdlenia. Dodatkowo należy przygotować na tę sytuację osoby w najbliższym otoczeniu, aby i one wiedziały, jak udzielić pomocy lub na jakie symptomy poprzedzające omdlenie zwrócić szczególną uwagę.